Een beeldend therapeut gebruikt kunstzinnige middelen, zoals verf, pastel en klei, om klachten of problemen bij mensen te verminderen of te verhelpen.
Maar hoe werkt dat eigenlijk?
In deze blog vertel ik je hoe ik, als afgestudeerd beeldend therapeut, beeldende therapie inzet.
Laat ik beginnen met waarom ik beeldende therapie zo mooi en bijzonder vindt. Deze vorm van therapie zorgt ervoor dat je onbewuste gevoelens en verdrongen ervaringen kunt uiten. En misschien denk je; maar waarom is dat dan zo belangrijk in therapie?
Als je een therapie proces aan gaat heb je hier meestal een reden voor. Dat kunnen bijvoorbeeld dit soort redenen zijn:
Je zit niet lekker in je vel,
je hebt conflicten met anderen,
je hebt negatieve gedachten,
je hebt een traumatische ervaring nog niet verwerkt,
je loopt vast in patronen en weet niet hoe je eruit kunt komen.
Bij al deze redenen helpt het om te weten waar het vandaan komt. Waardoor kom jij in een conflict of heb je negatieve gedachten? Wat zit daar onder? Als jij je bewust wordt van waar iets vandaan komt en patronen van jezelf gaat herkennen kan er een verandering komen.
In beeldende therapie richt ik me op het ervaren van emoties en het bewust worden van patronen en diepere gevoelens. Gevoelens en herinneringen kunnen groot of beangstigend zijn en daarmee onhanteerbaar. Deze worden (onbewust) buiten het bewustzijn gehouden uit zelfbescherming. Dit komt in beeldende therapie tot uiting.
Wat mij aanspreekt in kunst is het uitdrukking kunnen geven aan wat verbaal niet lukt, het non-verbale aspect. Het maken van een beeldend werkstuk is iets heel anders dan het vertellen van een verhaal. Bij Beeldende therapie kan er uiting aan worden gegeven op een andere manier. Zeker als het moeilijk is om ergens woorden aan te geven. Dat heb ik zelf meerdere keren mogen ervaren en mogen zien bij anderen. Vaak vertellen cliënten dat ze tijdens het schilderen emoties ervaren waarvan ze niet wisten dat deze aanwezig zijn. Als ze achteraf naar hun schilderij kijken, zien zij letterlijk voor zich wat zij van binnen voelen. Dat is elke keer weer zo bijzonder!
Beeldende therapie is geschikt om vermijding van innerlijke ervaringen te doorbreken. Door middel van het medium kan de cliënt komen tot het vergroten van bereidheid om belevingen te ervaren en te accepteren. Taal en waarneming is beperkt doordat het weer weg is nadat het is uitgesproken, het medium zorgt voor een permanente aanwezigheid waardoor er tijdelijk afstand van kan worden genomen. Hierdoor is er ruimte voor een langer proces tot acceptatie. (De Groot, 2009) Als iemand geen representatie kan maken van gevoelens kunnen ze wel gevoeld worden maar niet doordringen tot het bewustzijn. Gevoelens kunnen ook een negatief label hebben gekregen en daardoor verwarring oproepen als ze doordringen tot het bewustzijn. Beelden kunnen dan helpend zijn bij het komen tot een passende representatie van overspelende emoties. (Hamming, 2009)
Een van de vrouwen die deelnamen aan mij Art Retreat beschreef het zo:
"Door het op een creatieve manier verwerken van de emoties die daarbij naar boven komen, worden dingen in een ander perspectief geplaatst en kun je met een andere blik kijken naar gedachten die normaal alleen in je hoofd blijven cirkelen."
Dit heeft ze mooi verwoord, en zij is niet de enige. Keer op keer zie ik cliënten zelfinzicht krijgen door de oefeningen die ik tijdens de beeldende therapie aanbied. Afgelopen week deed ik een art therapy coaching waarbij de coachee keek naar haar kunstwerk en zei 'zo ziet het er altijd precies mijn hoofd uit!'. Ze zei dat ze normaal niet kan uitleggen hoe ze het ervaart maar doordat ze er nu een beeld bij had wat ze kon laten zien kon ze het ook beter onder woorden brengen.
Een bron die mij erg inspireert is een casus uit het ‘tijdschrift voor psychotherapie’: ‘De volgroeide boom die zichzelf omhakt tot dode stronk’. In deze casus wordt de grote waarde van non-verbale behandelingen in combinatie met verbale psychotherapieën uitgelegd. Door middel van een casus beschrijft Holten-Bash wat de bijdrage is van creatieve therapie binnen het behandelprogramma. De beeldende therapie zorgt ervoor dat cliënten dichterbij hun beleving komen. Daarnaast kan de therapie zorgen voor distantie als het toe-eigenen van een beleving (nog) te bedreigend is, een werkstuk kan tegelijkertijd wel en niet deel uitmaken van ‘het zelf’. Volgens hem kunnen ervaringen uit de binnenwereld naar de buitenwereld worden geplaatst. Hij gebruikt daarbij de term ‘overgangsruimte’, wanneer een aspect van iemand zelf naar de buitenwereld wordt geplaatst, wordt dit beleefd als minder overweldigend en worden de gevoelens die hierbij horen hanteerbaarder. Ook kreeg de cliënt in de casus meer zicht op situaties die heftige gevoelens bij haar opriepen. In de beeldende therapie ervaarde zij gevoelens die zij ook in andere situaties bij haarzelf begon te herkennen. Door van een veilige afstand te kunnen kijken naar delen van haarzelf heeft deze cliënt uiteindelijk aspecten die in het begin nog te bedreigend waren kunnen integreren in het zelf. (van Holten-Bash, 2011) De afgesplitste delen worden geprojecteerd in het medium en kunnen tijdens het therapeutische proces alsnog worden geaccepteerd als delen van de cliënt zelf. (Smeijsters, 2008)
Een beeldend werkstuk kun je wegleggen, vastpakken en je kunt er later naar terug kijken. Je gaat een proces aan waarin je verschillende gevoelslagen van jezelf onderzoekt en ontdekt.
Bronnen:
Hamming, J. (2009). Gevoelens in beeld. TIjdschrift voor vaktherapie.
De Groot, F. (2009). Denken, voelen, verbeelden. Tijdschrift voor vaktherapie.
van Holten-Bash, H. (2011). De volgroeide boom die zichzelf omhakt tot dode stronk. Tijdschrift voor psychotherapie.
Smeijsters, H. (2008). Handboek creatieve therapie. Bussum: Uitgeverij Coutinho.